In de KUNST
KIJKWIJZER© bespreek ik hoe je op een gemakkelijke maar
geconcentreerde manier naar kunst kunt
kijken. Ik leer je dat te benoemen en te verwoorden wat je ziet en
gewaar wordt.
Les 3. BEELDASPECTEN nader bekeken?
Goed, over
‘beeldaspecten’ is het nodige te vertellen. En hoewel de bespreking hier beknopt gehouden is, is het toch best
nog een heel verhaal, omdat het uit zoveel verschillende onderdelen bestaat. Eigenlijk is elk beeld, elk
kunstwerk een samenballing, een opeenstapeling en een spel met beeldaspecten. Een kunstwerk ontstaat uit een
spannende samenvoeging van verschillende beeldaspecten. Of natuurlijk omgekeerd geldt, als je goed naar een
kunstwerk kijkt, hebt leren kijken, dan kun je daarin allerlei verwerkingen van beeldaspecten herkennen of
onderscheiden. Beschouwing naar beeldaspecten is een analyse techniek om beter te kunnen duiden waar in een
specifiek kunstwerk de werking van het kunstwerk op is gebaseerd, hoe de zeggingskracht van het kunstwerk
‘beeldend’ is opgebouwd.
Jan Willem van
Rijnberk
KUNST
KIJKEN NEDERLAND.nl
LES 3: BEELDASPECTEN nader bekeken
Wat zie ik?
Waar waren we ook
alweer gebleven? In les één besprak ik de manier van ‘kijken’. Hoe kijk je naar een kunstwerk en hoe stel je je
open om het kunstwerk te ervaren. In les twee besprak ik hoe je dat wat je ervaart en opmerkt aan het ‘zien’ van
het kunstwerk structureert en verwoord.
Een beeldend kunstwerk
toont ons een beeld, een aanzicht: de voorstelling. Zoals je al
begrepen hebt, kun je zonder enige ‘kunstkennis’ zeggen wat voor uiterlijk het kunstwerk heeft. Soms is het een
vlak met kleuren of een vorm, meer kun je er eigenlijk zo lijkt het niet van zeggen. Vaak herken je iets in het
geheel van kleuren of vormen; een mens, een landschap of een gebouw bijvoorbeeld. Als je je bewust bent geworden
van die eerste gevoelservaring van het kunstwerk en je hebt die kunnen duiden en leren verwoorden wat je ziet in
het kunstwerk, is het mogelijk om een volgende stap te maken. Door middel van beeldbeschouwing maak je een (diepere) analyse van het beeld wat je door het
kunstwerk gepresenteerd krijgt en ontdek je welke opbouw hier achter ligt.
Beeldbeschouwing is een
analyse techniek, die je leert nog beter naar het kunstwerk te kijken. Te ontdekken hoe het beeld in
verschillende onderdelen (aspecten), is op te delen en om de werking van die aspecten binnen het kunstwerk te
achterhalen en te beschrijven.
Vorm
Hoe doet het kunstwerk
zich aan je voor? Met andere woorden: Heeft het ‘vorm’? Zo ja, hoe ziet die vorm er dan uit? Zijn er misschien
ook ‘vormloze’ kunstwerken? Vorm is er op twee niveaus. Het kunstwerk als geheel, als de rechthoek van
bijvoorbeeld het schilderij, maar ook als de ‘vormen’ binnen de afbeelding op het schilderij. We bespreken eerst
vorm als geheel: de ‘verschijningsvorm’ van het kunstwerk.
Uiterlijkheid
Die vorm staat dus heel
dicht bij de uiterlijkheid van het kunstwerk. Naast het aspect ‘vorm’ wordt het uiterlijk van een kunstwerk
bepaald door een groot aantal verschillende aspecten, waaronder:
Materialen en
technieken keuze
Allereerst bepaalt het
materiaal hoe het werk eruit ziet. Het verschil tussen een werk gemaakt met bijvoorbeeld houtskool, olieverf,
klei, steen of metaal is duidelijk zichtbaar.
Ook de manier waarop
het materiaal gebruikt wordt is van belang voor het uiterlijk. Wordt de verf bijvoorbeeld aangebracht op het
doek doormiddel van een fijn kwastje of er gewoon met grote klodders tegen aangegooid. Niet altijd is de
hanteringwijze zichtbaar, soms heeft de ene kunstenaar alle bewijzen
ervan weggewerkt. Denk eens aan de ‘balloon objects’ van Jeff Koons bijvoorbeeld. Glad, glanzend als waren het
ballonnen, maar het is hoogwaardig behandeld staal. Kunstenaars hebben een oneindig grote keuze uit materialen
en technieken. Een andere kunstenaar benadrukt juist zijn hanteringwijze.
Vraag
6: De werkwijze, hoe
heeft de kunstenaar zijn technieken en materialen gebruikt?
·
expressief
materiaalgebruik; omschrijf de werkwijze eens
·
op een ongebruikelijke
manier; beschrijf het uitzonderlijke karakter
·
materiaalgebruik zonder
persoonlijke expressie; verwoord het effect hiervan
EIk materiaal heeft
specifieke eigenschappen. Bij expressief materiaalgebruik blijven die eigenschappen zichtbaar, evenals sporen
van de manier waarop de kunstenaar heeft gewerkt. Een dergelijke werkwijze speelt een rol in de uiteindelijke
betekenis van het kunstwerk. Een kunstenaar kan ook nastreven om de materiaaleigenschappen en het 'handschrift'
onzichtbaar te maken. Het kunstwerk krijgt dan een minder persoonlijk, maar juist objectiever karakter.
Onderzoek het kunstwerk altijd op het gebruikte materiaal.
Beeldende
Aspecten
Of je nou een tekening, schilderij of beeldhouwwerk ziet, je kunt er steeds bepaalde eigenschappen in ontdekken en dat aan een nader onderzoekje onderwerpen. Dit
zijn de al genoemde beeldaspecten....
tot zover deze kennismaking
met les 3, klik hier om terug te gaan.
KUNST
KIJKEN NEDERLAND
|