In de KUNST KIJKWIJZER^© bespreek ik hoe je op een gemakkelijke maar geconcentreerde manier naar kunst kunt kijken. Ik leer je dat te benoemen en te verwoorden wat je ziet en
gewaar wordt.

Les 3.      BEELDASPECTEN nader bekeken?

Goed, over ‘beeldaspecten’ is het nodige te vertellen. En hoewel de bespreking hier beknopt gehouden is, is het toch best nog een heel verhaal, omdat het uit zoveel verschillende onderdelen bestaat. Eigenlijk is elk beeld, elk kunstwerk een samenballing, een opeenstapeling en een spel met beeldaspecten. Een kunstwerk ontstaat uit een spannende samenvoeging van verschillende beeldaspecten. Of natuurlijk omgekeerd geldt, als je goed naar een kunstwerk kijkt, hebt leren kijken, dan kun je daarin allerlei verwerkingen van beeldaspecten herkennen of onderscheiden. Beschouwing naar beeldaspecten is een analyse techniek om beter te kunnen duiden waar in een specifiek kunstwerk de werking van het kunstwerk op is gebaseerd, hoe de zeggingskracht van het kunstwerk ‘beeldend’ is opgebouwd.                

Jan Willem van Rijnberk 

KUNST KIJKEN NEDERLAND.nl

LES 3: BEELDASPECTEN nader bekeken

Wat zie ik?  

Waar waren we ook alweer gebleven? In les één besprak ik de manier van ‘kijken’. Hoe kijk je naar een kunstwerk en hoe stel je je open om het kunstwerk te ervaren. In les twee besprak ik hoe je dat wat je ervaart en opmerkt aan het ‘zien’ van het kunstwerk structureert en verwoord.  

Een beeldend kunstwerk toont ons een beeld, een aanzicht: de voorstelling. Zoals je al begrepen hebt, kun je zonder enige ‘kunstkennis’ zeggen wat voor uiterlijk het kunstwerk heeft. Soms is het een vlak met kleuren of een vorm, meer kun je er eigenlijk zo lijkt het niet van zeggen. Vaak herken je iets in het geheel van kleuren of vormen; een mens, een landschap of een gebouw bijvoorbeeld. Als je je bewust bent geworden van die eerste gevoelservaring van het kunstwerk en je hebt die kunnen duiden en leren verwoorden wat je ziet in het kunstwerk, is het mogelijk om een volgende stap te maken. Door middel van beeldbeschouwing maak je een (diepere) analyse van het beeld wat je door het kunstwerk gepresenteerd krijgt en ontdek je welke opbouw hier achter ligt. 

Beeldbeschouwing is een analyse techniek, die je leert nog beter naar het kunstwerk te kijken. Te ontdekken hoe het beeld in verschillende onderdelen (aspecten), is op te delen en om de werking van die aspecten binnen het kunstwerk te achterhalen en te beschrijven.

Vorm 

Hoe doet het kunstwerk zich aan je voor? Met andere woorden: Heeft het ‘vorm’? Zo ja, hoe ziet die vorm er dan uit? Zijn er misschien ook ‘vormloze’ kunstwerken? Vorm is er op twee niveaus. Het kunstwerk als geheel, als de rechthoek van bijvoorbeeld het schilderij, maar ook als de ‘vormen’ binnen de afbeelding op het schilderij. We bespreken eerst vorm als geheel: de ‘verschijningsvorm’ van het kunstwerk. 

Uiterlijkheid 

Die vorm staat dus heel dicht bij de uiterlijkheid van het kunstwerk. Naast het aspect ‘vorm’ wordt het uiterlijk van een kunstwerk bepaald door een groot aantal verschillende aspecten, waaronder: 

Materialen en technieken keuze 

Allereerst bepaalt het materiaal hoe het werk eruit ziet. Het verschil tussen een werk gemaakt met bijvoorbeeld houtskool, olieverf, klei, steen of metaal is duidelijk zichtbaar.  

Ook de manier waarop het materiaal gebruikt wordt is van belang voor het uiterlijk. Wordt de verf bijvoorbeeld aangebracht op het doek doormiddel van een fijn kwastje of er gewoon met grote klodders tegen aangegooid. Niet altijd is de hanteringwijze zichtbaar, soms heeft de ene kunstenaar alle bewijzen ervan weggewerkt. Denk eens aan de ‘balloon objects’ van Jeff Koons bijvoorbeeld. Glad, glanzend als waren het ballonnen, maar het is hoogwaardig behandeld staal. Kunstenaars hebben een oneindig grote keuze uit materialen en technieken. Een andere kunstenaar benadrukt juist zijn hanteringwijze. 

Vraag 6: De werkwijze, hoe heeft de kunstenaar zijn technieken en materialen gebruikt? 

·         expressief materiaalgebruik; omschrijf de werkwijze eens 

·         op een ongebruikelijke manier; beschrijf het uitzonderlijke karakter 

·         materiaalgebruik zonder persoonlijke expressie; verwoord het effect hiervan 

EIk materiaal heeft specifieke eigenschappen. Bij expressief materiaalgebruik blijven die eigenschappen zichtbaar, evenals sporen van de manier waarop de kunstenaar heeft gewerkt. Een dergelijke werkwijze speelt een rol in de uiteindelijke betekenis van het kunstwerk. Een kunstenaar kan ook nastreven om de materiaaleigenschappen en het 'handschrift' onzichtbaar te maken. Het kunstwerk krijgt dan een minder persoonlijk, maar juist objectiever karakter. Onderzoek het kunstwerk altijd op het gebruikte materiaal. 

Beeldende Aspecten 

Of je nou een tekening, schilderij of beeldhouwwerk ziet, je kunt er steeds bepaalde eigenschappen in ontdekken en dat aan een nader onderzoekje onderwerpen. Dit zijn de al genoemde beeldaspecten....

tot zover deze kennismaking met les 3, klik hier om terug te gaan.

KUNST KIJKEN NEDERLAND